8-09-2016

Als u de afgelopen jaren enige regelmaat voorspellingen van economen, waaronder ook onze eigen voorspellingen, heeft gelezen dan bent u zinnen als ‘de neerwaartse risico’s zijn groter dan de opwaartse’ of ‘de kans bestaat dat de groei ook komend jaar lager uitvalt’ geregeld tegengekomen. En niet voor niets. Het lukt maar niet om de precrisis-vaart in de wereldeconomie te krijgen. Ik ben daar een beetje klaar mee. Laten we stoppen met hopen op morgen. Het is zoals het is. En daar moeten we het beste van maken.

Zowel de mondiale als de Nederlandse economie groeit dit en volgend jaar naar verwachting minder hard dan we eerder dit jaar dachten. Brexit, tegenvallende groei in verschillende landen en geopolitieke onrust zijn hiervan de oorzaken. Ook de financiële markten zijn niet echt optimistisch over en snel groeiherstel, gegeven de naar verwachting nog geruime tijd lage kapitaalmarktrentes. En daarbij zien we deze keer ook niet zo veel beleidsmakers die op staan om hier de komende tijd een ommekeer in aan te brengen. Die zijn meestal veel te druk met binnenlandse beslommeringen, zoals verkiezingen. Daarvan staan er de komende tijd nog wel wat op de rol.
Het is niet de eerste keer dat gedurende een jaar de ramingen voor de economische groei naar beneden worden bijgesteld. Ook in de meeste van de afgelopen jaren was dat het geval.

Vooral in de meest welvarende landen komt de economische groei, en in sommige gevallen de omvang van de economie, maar niet op het niveau van voor 2008. Maar waarom zou dat nu moeten? Ok, het is eigenlijk de veronderstelling die in veel macromodellen zit ingebakken. Als zijnde de structurele groei. Maar dat wil helemaal niet zeggen dat dat ook is waar we nu weer naar toe gaan, of dat die structurele groei klopt.
Want vaak is die structurele groei die gebruikt wordt gewoon een historisch gemiddelde. En er zijn een aantal argumenten die er op wijzen dat in het verleden behaalde resultaten ook hier geen garantie zijn voor de toekomst.
Ten eerste de historische reeks voor bijvoorbeeld een land als Nederland. Een deel van die ‘structurele’ groei is waarschijnlijk schuldgefinancierde groei. En daarmee helemaal niet zo structureel als gedacht.
Ten tweede problemen met de vraagkant van de economie, vaak aan gerefereerd als een combinatie van secular stagnation en balansproblemen in de private sector en/of bij de overheid. Doordat in veel landen verschillende actoren in de economie nog een reden hebben om niet meer geld uit te geven doordat ze bijvoorbeeld schulden af moeten bouwen, is sprake van een lagere vraag dan geproduceerd kan worden. Onderbesteding. Bij een rente van bijna nul en nog steeds weinig inflatie in bijvoorbeeld de eurozone acht jaar na het begin van de crisis is de term secular stagnation niet zo heel vreemd. Normaal gesproken zouden we juist een inhaalgroei moeten hebben in de eurozone. Er is wel groei, maar heel hard gaat het niet.
Ten derde kan het ook zo zijn dat de groei van de productiviteit structureel lager is. Bijvoorbeeld doordat we de grootste productiviteitsbijdragen van ICT hebben gehad en we eigenlijk aan het wachten zijn op een nieuwe doorbraak. Of doordat innovatie wel leidt tot stijging van de welvaart die we niet meten in groei, zoals bijvoorbeeld alle gratis informatie die we via onze smartphone tot ons nemen.

En dan blijven we toch maar roepen dat de groei tegenvalt. Mijn overtuiging is steeds meer dat dit het is. Gewoon, lagere groei. Bij een inherent onzekere toekomst is het wellicht niet zo handig uit te gaan van wat we vroeger normaal vonden.

En is dat erg, als die groei lager zijn uitvallen? Wel voor de mensen die aan de kant staan. In de eurozone is de werkloosheid met zo’n 10% nog 3%-punt hoger dan voor het begin van de crisis. Maar voor veel andere mensen, bijvoorbeeld in Nederland? Valt best mee.

Dus laten we er nu eens van uit gaan dat die economische groei, om wat voor een reden dan ook, niet aantrekt. Dat realistischer referentiekader voor de toekomst. Dan kunnen wij wat vaker schrijven dat er vooral opwaartse risico’s zijn. En dan snappen we wellicht ook dat hopen op groei niets anders is dan de problemen van vandaag uitstellen naar morgen.