1.4 Các tác động môi trường của tài chính xanh

Các tác động môi trường trực tiếp của tài chính xanh

Các tác động môi trường trực tiếp của tài chính xanh là đa dạng và phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến quỹ đạo của sự phát triển bền vững và các nỗ lực bảo vệ môi trường trên toàn thế giới. Các công cụ tài chính xanh, đặc biệt là trái phiếu xanh, đóng vai trò then chốt trong việc chuyển vốn vào các dự án có lợi ích môi trường rõ ràng. Trái phiếu xanh, một khái niệm lần đầu tiên được Ngân hàng Đầu tư Châu Âu giới thiệu vào năm 2007, cung cấp vốn cho các dự án năng lượng tái tạo, hiệu quả năng lượng, quản lý chất thải bền vững và bảo tồn, do đó đóng một vai trò quan trọng trong việc giảm phát thải khí nhà kính và thúc đẩy sử dụng tài nguyên bền vững (Flaherty et al., 2017). Tầm quan trọng của trái phiếu xanh được nhấn mạnh bởi sự tuân thủ của chúng đối với Nguyên tắc Trái phiếu Xanh, đảm bảo tính minh bạch và tính toàn vẹn trên thị trường trái phiếu xanh (ICMA, 2018). Cách tiếp cận dựa trên nguyên tắc này giúp giảm thiểu rủi ro liên quan đến việc “tẩy xanh”, trong đó các khoản đầu tư được dán nhãn là xanh mà không có lợi ích môi trường đáng kể, do đó đảm bảo rằng các khoản đầu tư được sử dụng cho các mục đích đã định. Hơn nữa, trái phiếu xanh đã đóng vai trò quan trọng trong lĩnh vực năng lượng tái tạo, cung cấp vốn cần thiết cho các dự án gió, mặt trời và các dự án tái tạo khác, bằng chứng là sự tăng trưởng thị trường nhanh chóng của chúng được báo cáo bởi Sáng kiến ​​Trái phiếu Khí hậu.

Ngoài trái phiếu xanh, trái phiếu và các khoản vay liên kết bền vững (SLB) mang đến một khía cạnh khác cho các tác động môi trường trực tiếp của tài chính xanh. Các công cụ này, trong đó các điều khoản tài chính phụ thuộc vào việc đạt được các mục tiêu bền vững cụ thể, tạo ra một động lực tài chính trực tiếp cho các công ty để cải thiện hiệu suất môi trường của họ, có khả năng dẫn đến sự giảm thiểu đáng kể lượng khí thải carbon (Uzsoki, 2020). Sự phổ biến ngày càng tăng của SLB phản ánh một cách tiếp cận sáng tạo trong tài chính, vì chúng  linh động hơn và thu hút nhiều nhà phát hành và nhà đầu tư hơn (Zerbib, 2019). Hơn nữa, tác động của tài chính xanh không giới hạn ở thị trường công; vốn cổ phần tư nhân và vốn đầu tư mạo hiểm đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự đổi mới trong các hoạt động bền vững và công nghệ xanh. Đầu tư vốn cổ phần tư nhân xanh được hướng tới các công ty và công ty khởi nghiệp tập trung vào các sản phẩm và dịch vụ thân thiện với môi trường, từ đó thúc đẩy những tiến bộ công nghệ trong các lĩnh vực xanh (Boubaker, Cumming, & Nguyen, 2018). Những khoản đầu tư như vậy rất quan trọng trong việc thúc đẩy các công nghệ và mô hình kinh doanh bền vững mới, rất cần thiết để đạt được các mục tiêu môi trường dài hạn.

Tác động môi trường trực tiếp của tài chính xanh cũng thể hiện rõ trong các lĩnh vực cụ thể như nông nghiệp bền vững, nơi các khoản đầu tư hỗ trợ các hoạt động bền vững về môi trường và sử dụng hiệu quả tài nguyên. Những khoản đầu tư này rất quan trọng đối với việc bảo tồn đa dạng sinh học và sử dụng đất bền vững, đảm bảo an ninh lương thực và sức khỏe hệ sinh thái lâu dài. Trong phát triển đô thị, tài chính xanh đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy cơ sở hạ tầng bền vững, đặc biệt thông qua các quỹ tín thác đầu tư bất động sản xanh (REIT) và đầu tư trực tiếp vào các công trình xanh. Những khoản đầu tư này góp phần thúc đẩy việc sử dụng năng lượng một cách hiệu quả, thân thiện với môi trường, rất cần thiết trong việc giảm lượng khí thải carbon của các thành phố và tăng cường khả năng chống chịu của cơ sở hạ tầng đô thị trước những thách thức về môi trường (Ezroj, 2020).

Tuy nhiên, hiệu quả và tác động thực tiễn của các công cụ tài chính xanh đối với môi trường đang là chủ đề của các cuộc tranh luận và các công trình nghiên cứu. Một trong những thách thức chính trong việc đánh giá tác động của chúng là thiếu các số liệu và định nghĩa tiêu chuẩn về những gì cấu thành một khoản đầu tư ‘xanh’, điều này ảnh hưởng đến khả năng đo lường và so sánh chính xác các kết quả môi trường. Vấn đề này trở nên phức tạp hơn do những lo ngại về việc “tẩy xanh”, trong đó những lợi ích môi trường của một số khoản đầu tư có thể bị phóng đại hoặc trình bày sai lệch (Schoenmaker & Schramade, 2019). Tuy nhiên, dù còn tồn tại một số hạn chế, sự đóng góp tổng thể của tài chính xanh vào sự bền vững môi trường được công nhận rộng rãi. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng đầu tư vào các dự án xanh có thể dẫn đến giảm đáng kể lượng khí thải nhà kính, cải thiện hiệu quả năng lượng và thúc đẩy sử dụng tài nguyên bền vững (D. D. Nguyen & Taghizadeh-Hesary, 2020).

Trong tương lai, tài chính xanh và tác động môi trường trực tiếp có triển vọng đầy tích cực, với nhận thức toàn cầu ngày càng tăng về các vấn đề môi trường và sự đồng thuận ngày càng tăng về sự cần thiết của phát triển bền vững. Việc tích hợp các công nghệ kỹ thuật số như blockchain và trí tuệ nhân tạo vào tài chính xanh dự kiến ​​sẽ tăng cường tính minh bạch và hiệu quả, có khả năng làm tăng tác động môi trường của các công cụ này. Ngoài ra, việc liên kết tài chính xanh với các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDG) của Liên Hợp Quốc cung cấp một khuôn khổ để hướng các khoản đầu tư vào các mục tiêu môi trường và xã hội rộng lớn hơn, tăng cường hơn nữa tác động của chúng (UNEP, 2016). Hơn nữa, khi thế giới phải vật lộn với những thách thức của biến đổi khí hậu, tài chính xanh ngày càng được công nhận là một công cụ quan trọng để tài trợ cho các dự án thích ứng và phục hồi, nhấn mạnh vai trò quan trọng của mình trong bảo vệ môi trường và phát triển bền vững (Agrawal et al., 2023).

Tóm lại, các tác động môi trường trực tiếp của tài chính xanh là đáng kể và đa dạng, bao gồm nhiều khía cạnh khác nhau của phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Từ việc giảm phát thải khí nhà kính thông qua các dự án năng lượng tái tạo đến thúc đẩy nông nghiệp và phát triển đô thị bền vững, các công cụ tài chính xanh đã trở thành công cụ thiết yếu trong nỗ lực toàn cầu để đạt được sự bền vững môi trường. Bất chấp những thách thức liên quan đến tiêu chuẩn hóa và “tẩy xanh”, những đóng góp tích cực của tài chính xanh cho môi trường là rõ ràng và được cho là sẽ ngày càng trở nên quan trọng khi thế giới tiếp tục ưu tiên tính bền vững và giải quyết các thách thức về môi trường.

Các tác động môi trường gián tiếp của tài chính xanh

Các tác động môi trường gián tiếp của tài chính xanh cũng đa dạng và phức tạp không kém, bao gồm một loạt các ảnh hưởng rộng lớn vượt ra ngoài phạm vi trực tiếp của các dự án xanh. Những tác động này biểu hiện thông qua nhiều kênh khác nhau, chẳng hạn như tín hiệu thị trường, thay đổi trong hành vi của doanh nghiệp, đổi mới công nghệ và phát triển các hoạt động bền vững trên các lĩnh vực khác nhau. Tín hiệu thị trường, một khía cạnh quan trọng của các tác động gián tiếp của tài chính xanh, là nơi nhu cầu gia tăng đối với các công cụ tài chính xanh gửi tín hiệu đến thị trường rằng nhà đầu tư ưu tiên sự bền vững, từ đó tác động đến hành vi và chiến lược của doanh nghiệp. Hiện tượng này thể hiện rõ trong sự gia tăng của trái phiếu xanh và các sản phẩm tài chính liên kết bền vững, báo hiệu cho các công ty trên các lĩnh vực rằng tính bền vững được các nhà đầu tư coi trọng, dẫn đến việc áp dụng rộng rãi hơn các hoạt động thân thiện với môi trường (Zerbib, 2019). Ngoài ra, ảnh hưởng của tài chính xanh đối với quản trị doanh nghiệp là rất lớn. Các khoản đầu tư tập trung vào các tiêu chí môi trường, xã hội và quản trị (ESG) đã trở thành một công cụ mạnh mẽ để các nhà đầu tư gây áp lực lên các công ty nhằm cải thiện hiệu quả hoạt động môi trường của họ. Hình thức tác động gián tiếp này rất quan trọng, vì nó có thể dẫn đến những thay đổi đáng kể trong chiến lược của công ty, phương pháp hoạt động và các mục tiêu bền vững dài hạn (Scholtens, 2006).

Tài chính xanh cũng đóng một vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự đổi mới, đặc biệt là trong công nghệ xanh. Sự sẵn có của các quỹ thông qua các phương tiện đầu tư xanh, chẳng hạn như vốn đầu tư mạo hiểm xanh và vốn cổ phần tư nhân, đã đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy những tiến bộ trong các công nghệ và hoạt động bền vững. Những khoản đầu tư này hỗ trợ sự phát triển và thương mại hóa các công nghệ năng lượng tái tạo, các giải pháp tiết kiệm năng lượng và các đổi mới khác cần thiết cho sự bền vững của môi trường (Boubaker et al., 2018). Hơn nữa, tài chính xanh đóng một vai trò then chốt trong việc thúc đẩy các hoạt động bền vững trong các lĩnh vực như nông nghiệp và đô thị phát triển. Đầu tư vào nông nghiệp bền vững góp phần vào việc áp dụng các hoạt động bền vững về môi trường, sử dụng hiệu quả tài nguyên và có lợi cho việc bảo tồn đa dạng sinh học, do đó gián tiếp tác động đến bối cảnh môi trường rộng lớn hơn. Trong phát triển đô thị, tài chính xanh hỗ trợ quá trình chuyển đổi sang các thành phố bền vững thông qua đầu tư vào cơ sở hạ tầng xanh, giao thông công cộng và các công trình tiết kiệm năng lượng, gián tiếp góp phần làm giảm lượng khí thải carbon đô thị và tăng cường khả năng phục hồi của các khu vực đô thị trước những thách thức về môi trường (Ezroj, 2020).

Một tác động gián tiếp quan trọng của tài chính xanh là vai trò của nó trong việc thiết lập và thúc đẩy các tiêu chuẩn và chuẩn mực cho tính bền vững. Sự phát triển của thị trường tài chính xanh đã dẫn đến việc tạo ra các tiêu chuẩn và chứng nhận xác định những gì cấu thành một khoản đầu tư xanh. Các tiêu chuẩn này, trong khi tác động trực tiếp đến các khoản đầu tư cụ thể, chúng cũng tác động gián tiếp rộng lớn hơn bằng cách đặt ra các chuẩn mực cho tính bền vững, ảnh hưởng đến các ngành và lĩnh vực khác nhau(Krosinsky, 2020). Những thách thức trong việc đánh giá các tác động môi trường gián tiếp của tài chính xanh là rất đáng kể, chủ yếu là do sự phức tạp của việc theo dõi các tác động này thông qua các kênh khác nhau và trong khoảng thời gian dài. Một trong những thách thức chính là rủi ro “tẩy xanh”, trong đó những lợi ích môi trường được tuyên bố của các khoản đầu tư có thể không phù hợp với kết quả thực tế, do đó làm suy yếu độ tin cậy và hiệu quả của tài chính xanh trong việc mang lại lợi ích môi trường (Schoenmaker & Schramade, 2019). Ngoài ra, sự khó khăn trong việc định lượng các lợi ích môi trường gián tiếp đặt ra một thách thức, vì các tác động thường lan tỏa và liên kết với các yếu tố kinh tế và xã hội rộng lớn hơn (D. D. Nguyen & Taghizadeh-Hesary, 2020).

Các tác động môi trường gián tiếp của tài chính xanh còn chịu ảnh hưởng bởi các xu hướng và đổi mới nổi lên trong lĩnh vực tài chính. Việc tích hợp các công nghệ kỹ thuật số, chẳng hạn như blockchain và trí tuệ nhân tạo, vào tài chính xanh có khả năng tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và theo dõi các kết quả môi trường, qua đó làm gia tăng các tác động gián tiếp của các khoản đầu tư này. Hơn nữa, việc điều chỉnh tài chính xanh phù hợp với các khuôn khổ bền vững toàn cầu, chẳng hạn như Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, sẽ mở rộng tác động gián tiếp của nó bằng cách hỗ trợ các mục tiêu xã hội và môi trường rộng lớn hơn (UNEP, 2016). Một khía cạnh quan trọng khác là sự tập trung ngày càng tăng vào khả năng phục hồi khí hậu và tài chính thích ứng. Tài chính xanh đang đóng một vai trò ngày càng quan trọng trong việc huy động vốn cho các dự án tăng cường khả năng phục hồi trước biến đổi khí hậu, do đó gián tiếp đóng góp vào việc bảo vệ môi trường và phát triển bền vững ở các cộng đồng dễ bị ảnh hưởng (Agrawal và cộng sự, 2023).

Triển vọng và đổi mới trong tương lai

Các triển vọng và đổi mới trong tương lai về các tác động môi trường của tài chính xanh vừa đầy tiềm năng vừa đa chiều, bao gồm nhiều tiến triển được thiết lập để cách mạng hóa cách tài chính đóng góp vào sự phát triển bền vững môi trường. Khi cộng đồng toàn cầu ngày càng nhận ra tính cấp thiết của việc giải quyết các thách thức môi trường, tài chính xanh đang phát triển nhanh chóng, với các công cụ, công nghệ và phương pháp mới để tăng cường tác động của nó. Một trong những xu hướng quan trọng nhất trong quá trình phát triển này là sự tích hợp của các công nghệ kỹ thuật số, chẳng hạn như blockchain và trí tuệ nhân tạo (AI), trong các hoạt động tài chính xanh. Các công nghệ này có tiềm năng cách mạng hóa tài chính xanh bằng cách tăng cường tính minh bạch, hiệu quả và theo dõi các kết quả môi trường. Ví dụ: công nghệ blockchain có thể được sử dụng để tạo ra các hệ thống giao dịch carbon minh bạch và hiệu quả hơn, tạo điều kiện theo dõi lượng khí thải carbon và giao dịch tín chỉ carbon. Ứng dụng blockchain này có thể tăng cường đáng kể hiệu quả của thị trường carbon trong việc giảm phát thải khí nhà kính.

Trí tuệ nhân tạo là một công nghệ khác có tiềm năng đáng kể trong tài chính xanh. AI có thể được sử dụng để xử lý và phân tích khối lượng lớn về dữ liệu môi trường, cải thiện việc đánh giá rủi ro môi trường và xác định các cơ hội đầu tư bền vững. Bằng cách tận dụng AI, các tổ chức tài chính có thể đưa ra các quyết định sáng suốt hơn phù hợp với các mục tiêu bền vững môi trường (Boubaker và cộng sự, 2018). Bên cạnh những tiến bộ công nghệ, tương lai của tài chính xanh còn được định hình bởi sự phát triển của các công cụ tài chính đổi mới. Các loại trái phiếu mới, chẳng hạn như trái phiếu xanh lam và trái phiếu chuyển đổi, đang nổi lên để giải quyết các thách thức môi trường cụ thể. Ví dụ, trái phiếu xanh biển được thiết kế để tài trợ cho các dự án biển và đại dương bền vững, đóng một vai trò quan trọng trong việc bảo tồn các hệ sinh thái biển và thúc đẩy nghề cá bền vững (UNDP, 2018). Trái phiếu chuyển đổi là một sự đổi mới khác, nhằm mục đích tài trợ cho quá trình chuyển đổi của các ngành công nghiệp truyền thống sang các hoạt động bền vững hơn. Các trái phiếu này cung cấp một con đường cho các lĩnh vực có hàm lượng carbon cao chuyển đổi sang các hoạt động có hàm lượng carbon thấp hơn, do đó đóng góp vào mục tiêu rộng lớn hơn là giảm phát thải khí nhà kính (Scholtens, 2006).