15

 
 
2015. Een jaar waarin jaren geleden veel naar vooruit is gekeken. Zo speelde de film Back To The Future II in 2015. Marty McFly zou er rondvliegen in zijn DeLorean. Een auto die afval als brandstof gebruikte. Zijn kleren zouden automatisch droog worden en hij zou op een ‘hooverboard’ skateboarden zonder de grond te raken. Maar ook serieuzere gremia hebben vooruit gekeken naar 2015. De omvangrijke mondiale scenariostudie van het CPB uit 1992, Scanning The Future had als eindpunt 2015. Maar staan we nu eind 2015 waar we destijds dachten te staan? Tijd om de balans op te maken. En vooruit te kijken.

Het Centraal Planbureau beschreef, in drie van de Scanning the Future afgeleide scenario’s (Nederland in Drievoud), waar de Nederlandse economie eind 2015 ongeveer zou staan. Daarbij is de parallel met de film Back To The Future II dat sommige zaken redelijk raak waren en dat het CPB er op andere punten behoorlijk naast zat. De omvang van de Nederlandse economie is ongeveer zo groot als voorzien in het scenario met de minste groei, de particuliere consumptie en de binnenlandse investeringen zijn zelfs nog lager dan in het laagste scenario. Terugkijkend aan de hand van de scenario’s wordt nog duidelijker wat er de afgelopen vijfentwintig jaar is gebeurd: in een onwaarschijnlijk tempo is Nederland steeds verder geïntegreerd in de wereldeconomie, waarbij internationale handel dé bron van welvaart is.
De arbeidsmarkt laat een verrassend beeld zien. Het aantal werkenden is zelfs nog hoger dan in het hoogste scenario. Ook is de arbeidsparticipatie fors meer toegenomen dan in dat hoogste scenario, vooral doordat vrouwen veel meer zijn gaan werken. Maar dat meer werken was ook nodig om zelfs die relatief lage groei te realiseren: de arbeidsproductiviteit is veel minder toegenomen dan het CPB in 1992 in gedachten had. Zelfs minder dan in het minst gunstige scenario.
Vooral geredeneerd vanuit de discussie in de afgelopen jaren zit de grootste verrassing wellicht in de overheidsfinanciën; die staan er veel beter voor dan in de verschillende scenario’s bedacht. De collectieve uitgaven en lasten zijn lager, evenals het tekort.
Kortom, een zeer gemengd beeld. Waarbij ook duidelijk is dat de jaren vanaf de crisis een enorm gat hebben geslagen in de trendmatige ontwikkeling waar we op zaten.

Dat brengt ons in 2015. In veel opzichten was 2015 een jaar van economisch herstel: voor het eerst sinds 2007 een BBP-groei met een 2 voor de komma. Mooi. Maar afgezien van het herstel is 2015 in economisch opzicht niet echt een heel bijzonder jaar. Een economische groei van 2% is in een wat langer historisch perspectief niet uitbundig te noemen. In de laatste 44 jaar was de economische groei in bijna twee derde van de jaren hoger. Met nog steeds ongebruikte productiecapaciteit, een lagere eurokoers ten opzichte van de dollar zodat onze uitvoer goedkoper wordt en ook nog eens gigantisch gedaalde grondstofprijzen verwacht je dat de economie harder zou groeien. De inhaalgroei is dus zeer beperkt.
Daarmee samenhangend is de werkloosheid, op dit moment zo’n 6,8%, nog steeds hoog. Sinds 1970 was de werkloosheid slechts in zeven jaren hoger. Dus van een zeer uitbundig herstel op de arbeidsmarkt is niet bepaald sprake.
De consumenten denken daar -gelukkig wellicht- anders over. Het consumentenvertrouwen is positief. Historisch gezien komt dit vertrouwen in de buurt van perioden met een economische groei van meer dan 4%, bijvoorbeeld in 1989 of eind jaren negentig. Fijn, dat optimisme. Maar voor mij is dit vooral het bewijs dat mensen blij zijn dat het beter gaat dan in de afgelopen jaren, in plaats van dat dit hoge vertrouwen overeenkomt met de daadwerkelijke stand van de conjunctuur.

Hoe nu verder? Een nieuwe Back To The Future is het afgelopen jaar niet gemaakt. Wél een nieuwe scenariostudie van onder andere het Centraal Planbureau. Daarin zijn de smaken qua ontwikkeling teruggebracht tot twee: hoog en laag. De getallen zijn ook eenvoudig gehouden: 1% economische groei in het lage scenario, 2% in het hoge scenario. Zeer overzichtelijk, ook weinig fantasievol. Ik had gewild dat het CPB er ook zelfsluitende veters in had gestopt. Of een hooverboard.

Ik wens u fijne, optimistische en fantasievolle feestdagen toe.