12
Jesse Klaver heeft de aanval geopend op wat hij noemt ‘het economisme’. Wat hij daarmee bedoelt is, in zijn eigen woorden, “alle politieke en maatschappelijke problemen terugbrengen tot een rekensom” of “alleen maar kijken naar wat dingen kosten, niet wat ze waard zijn”. Hij is hierover begonnen omdat hij het idealisme weer terug wil brengen naar de politiek. Bij dit laatste kan ik me alles voorstellen. Het moet niet alleen gaan over economische groei, werkgelegenheid of het terugbrengen van het overheidstekort als doel op zichzelf. Het moet gaan over de oplossing voor maatschappelijke problemen. En daar zouden maatschappelijke problemen vervat in een rekensom juist een grote toegevoegde waarde kunnen hebben. Of, nog harder vloekend in de kerk, financiële innovatie.
Op een aantal manieren kan economisch naar een probleem kijken helpen om die maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Drie richtingen heb ik daarbij voor ogen: ten eerste om niet-financiële effecten te corrigeren of in beeld te brengen, ten tweede om markt- en/of overheidsfalen op te lossen en als laatste om te helpen onzekerheid af te dekken.
In de eerste categorie hoort wat mij betreft het zogenaamde geïntegreerd rapporteren van bedrijven. Hieronder verstaan we dat bedrijven in hun jaarverslag niet alleen over hun financiële resultaten rekenschap afleggen, maar ook hun bijdragen aan of effecten op andere waarden laten zien, zoals het milieu of sociale aspecten. Het voordeel van zo’n manier van rapporteren is dat de maatschappelijke bijdragen van ondernemingen op een meerdimensionale manier worden bekeken. Het voordeel is ook dat een duurzaamheidsrapport niet meer de hobby is van een afdeling duurzaamheid, maar een integraal onderdeel vormt van de verslaglegging, en zo meer de vorm krijgt van verantwoording afleggen aan alle stakeholders in alle opzichten.
In de tweede categorie valt bijvoorbeeld een financiële innovatie als de social impact bonds (SIB). Dit zijn financiële contracten tussen een private partij, een financier en de overheid, waarbij prestatieafspraken zijn gemaakt met betrekking tot maatschappelijke uitkomsten. De mate of en waarin deze worden behaald, bepaalt het rendement op deze obligatie. In Nederland zijn tot nu toe twee van dit soort contracten afgesproken. Zo is er geïnvesteerd in het cateringbedrijf The Colour Kitchen. Bij deze onderneming werken jongeren met een afstand tot de arbeidsmarkt, waar ze een opleiding krijgen om zo door te stromen naar een reguliere baan. Het rendement op de investering is afhankelijk van hoeveel medewerkers daadwerkelijk een diploma behalen of uitstromen. Dit wordt betaald door de gemeente. Zij kan dit doen, omdat zij bespaart op uitkeringslasten. Op deze manier staan maatschappelijke uitdagingen centraal en is een deel van de oplossing financiële innovatie.
Je kunt ook nog verder gaan met ‘economistische’ manieren om maatschappelijke uitdagingen op te lossen. Opties kunnen daarvoor bijvoorbeeld worden gebruikt. Dit klinkt vaag, maar voorbeelden kunnen helpen. Stel dat u heel graag een nieuwe opleiding wil doen, om zo een nieuwe start te maken in uw carrière. U weet alleen niet zeker of u een baan krijgt, en daarom twijfelt u. Tegelijkertijd is er een werkgever die op zoek is naar gekwalificeerd personeel. Hij maakt graag afspraken met een opleiding om zo verzekerd te zijn van nieuw personeel. Deze belangen kunnen bij elkaar worden gebracht door economistische afspraken. De werkgever komt met de opleiding een prestatiecontract overeen: een afgesproken aantal gekwalificeerde mensen studeert elk jaar af. In ruil daarvoor geeft de werkgever een optie op een baan af. Hierdoor beginnen er meer studenten aan de opleiding, die niets hoeven te betalen. Een vorm van financiële innovatie die ook leidt tot een maatschappelijk optimalere uitkomst.
Iets dichter bij huis kan ook. U kunt bijvoorbeeld een achtervang voor een oppas regelen door uw buurmeisje een kleine vergoeding te geven om zich beschikbaar te houden voor het geval dat het nodig mocht zijn. Een sociale call-optie. Hierdoor weet u met meer zekerheid dat uw geplande uitje met uw partner door kan gaan. Een maatschappelijk optimalere uitkomst.
Ik denk zelf dat Jesse nog een keer goed duidelijk moet maken wat hij bedoelt. Het tot rekensommen maken van maatschappelijke problemen kan namelijk uitstekend werken. Veel Groenlinksers in veel steden zijn bijvoorbeeld heel enthousiast over social impact bonds. Omdat het een maatschappelijk probleem oplost. Niet economische groei is het doel, maar welvaart. Niet winst, maar waardecreatie. En daar kan financiële innovatie ook een goede bijdrage aan leveren.
